PL EN

Mała księga, Wariacje pocztowe

Utwory Mała księga i Wariacje pocztowe należą do szczytowych osiągnięć artystycznych Kazimierza Brandysa. Oba dzieła powstały w zbliżonym czasie (1968–1971) w reakcji na antysemicką i antyinteligencką kampanię lat 1967–1968.

Mała księga jest wspomnieniową opowieścią o rodzinie pisarza i o jego latach młodzieńczych, obejmującą okres od połowy XIX wieku do drugiej wojny światowej. Autor dba o detale, które przedstawia z pietyzmem, czułością i humorem, ponadto zarysowuje szerszą panoramę losów „Polaków pochodzenia niesłowiańskiego” – zasymilowanych Żydów i ich wkładu w kulturę i historię Polski. Natomiast Wariacje pocztowe, błyskotliwa powieść epistolarna, w której autor operuje stylizacją na kilkanaście historycznych odmian polszczyzny, przedstawia na przykładzie losów fikcyjnej rodziny interpretację ostatnich dwustu lat historii Polski, ze szczególnym uwzględnieniem dziejów warstwy szlacheckiej i rodowodu polskiej inteligencji.

Teksty te oświetlają się nawzajem – Wariacje pocztowe to rozwinięcie pomysłu pojawiającego się w Małej księdze, która z kolei dostarcza autobiograficznego kontekstu wielu motywom z późniejszej powieści. Ponadto wyznaczają cezurę w twórczości Kazimierza Brandysa, który w tym czasie rezygnuje z roli „pisarza salonowego” i ujawnia swe żydowskie pochodzenie. Oba dzieła stanowią istotne wydarzenie w dziejach literatury współczesnej, oba były szeroko komentowane, zwłaszcza Wariacje pocztowe wywołały intensywną dyskusję w krajowej i emigracyjnej prasie literackiej.

54,00 zł
Wydanie
pierwsze, Wrocław 2023
Seria
Biblioteka Narodowa, I 342
ISBN
978-83-66257-41-2
Opracowanie graficzne
Robert Oleś / d2d.pl
Oprawa
twarda
Format
120 × 170
Data premiery
Mała księga wpisuje się w antropologię widoczną w całej twórczości pisarza, wyraźnie eksponowaną także w Wariacjach pocztowych. Świat ludzki to dla Brandysa obszar ścierania się tego, co pierwotne i autentyczne, ale niewyrażalne, „nieme”, ze sferą społecznych ról i masek, nieuchronnie fałszujących indywidualne doświadczenie, przesłaniających „twarz”, zarazem jednak niezbędnych do przekazania owych pierwotnych treści.
ze Wstępu Marcina Wołka
Pośród książek Brandysa ta wydaje mi się szczególna, bo jest w niej wszystko to, co zostało rozpisane w jego dziełach późniejszych może nawet ciekawiej, barwniej, szerzej, ale tu te zasadnicze tematy są razem, obok siebie, wplecione w tok wspomnienia, autobiograficznej opowieści o czasach dzieciństwa i wczesnej młodości. Są więc: rodzina, historia, miłość, zaduma nad sobą w świecie. A więc to wszystko, co u Brandysa podziwiam. Są też niemal wszystkie ludzkie typy, charaktery, które pojawiają się w jego innych książkach.
Marek Zagańczyk o Małej księdze
Brandys uparcie pokazuje, jak w tych samych ludziach, we wszystkich kolejnych epokach, przeplata się małość i wielkość, dobro i zło, przy czym trudno przesądzić, jakie okoliczności historii i kiedy jedno w drugie przeistoczą.
Ryszard Matuszewski o Wariacjach pocztowych