Gatunkowo niejednolite, erudycyjne i wyrafinowane pod względem strukturalnym, Pamiętniki uchodzą za najwybitniejsze dzieło sztuki pamiętnikarskiej polskiego baroku. Największe zalety Paska pisarza to talent gawędziarski, niezwykłe zdolności retoryczne oraz zdolność wykorzystywania w snutej opowieści wiedzy z zakresu historii i mitologii. W opowiadaniu o wojennych przeżyciach, pojedynkach retorycznych oraz w błyskotliwym komentowaniu spraw codziennych i kwestii politycznych Pasek jest niezrównany.
Twórczość autora Pamiętników została odkryta w początkach polskiego romantyzmu – fragmenty dzieła opublikowano po raz pierwszy w 1821 roku, zaś pełne wydanie pojawiło się w roku 1836 za sprawą hrabiego Edwarda Raczyńskiego. Wśród autorów, którzy docenili pisarstwo Paska, można wymienić choćby Henryka Rzewuskiego, Adama Mickiewicza, Zygmunta Krasińskiego czy, kilka dekad później, Henryka Sienkiewicza, dla którego Pamiętniki stanowiły ważną inspirację podczas tworzenia Trylogii.
W literaturze współczesnej także nie brak nawiązań do stylu Paska. Odczuwam potrzebę przekazania Rodzinie, krewnym i przyjaciołom moim tego oto zaczątku przygód moich, już dziesięcioletnich, w argentyńskiej stolicy, pisał Gombrowicz w Trans-Atlantyku – i z pewnością nie pisałby tak, gdyby nie chciał sparodiować nieśmiertelnej prozy Jana Chryzostoma i gawędy szlacheckiej w ogólności.
Książka, w znakomitym opracowaniu Władysława Czaplińskiego, ukazuje się w cyklu Wzorcowe tomy BN na stulecie serii.
Opracowanie | Władysław Czapliński |
Wydanie | I elektroniczne, na podstawie V zmienionego, Wrocław 2019 |
Data premiery | 24 grudnia 2019 |